11/07/2025
Farmers income

शेतकऱ्यांचे उत्पन्न: सरकार आकडे का देत नाही? | Farmers income

शेतकऱ्यांचे उत्पन्न नेमकं किती आहे, याचा आकडा केंद्र सरकारकडे नाही. संसदेत एका खासदाराने प्रश्न विचारला की, देशातील शेतकऱ्यांचे दैनंदिन उत्पन्न किमान वेतनापेक्षा कमी आहे की जास्त? या प्रश्नाला उत्तर देताना केंद्रीय कृषी मंत्रालयाने सांगितलं की, 2018-19 नंतर सरकारकडे याचे कोणतेही आकडे उपलब्ध नाहीत.

Table of Contents

शेतकऱ्यांचे उत्पन्न मोजताच का नाही? | Farmers income

जर सरकारकडे शेतकऱ्यांच्या उत्पन्नाची माहितीच नसेल, तर मग कोणत्या आधारावर सरकार शेतकऱ्यांचे उत्पन्न वाढल्याचा दावा करतं? सरकार वेगवेगळ्या योजना जाहीर करतं, पण त्यांचा प्रत्यक्ष फायदा किती शेतकऱ्यांना होतो, याचा अभ्यास केला जातो का?

2018-19 मध्ये शेवटचा आकडा उपलब्ध आहे. त्या वेळेस शेतकरी कुटुंबाचे मासिक उत्पन्न सरासरी ₹10,218 होते. त्यानंतर उत्पन्न वाढलं की घटलं? याबाबत सरकारकडे कोणतीही माहिती नाही.

शेतकऱ्यांसाठी सरकारच्या योजना | Farmers income

केंद्रीय कृषी मंत्रालयाने शेतकऱ्यांसाठी चालू असलेल्या योजनांची यादी संसदेत दिली. त्यात खालील योजनांचा समावेश आहे:

Farmers income
Farmers income
  • पीएम किसान योजना (₹6000 प्रती वर्ष, तीन हप्त्यांमध्ये)
  • प्रधानमंत्री पीक विमा योजना
  • प्रधानमंत्री किसान मानधन योजना
  • उत्पादन खर्चावर दीडपट हमीभाव
  • कृषी पायाभूत सुविधा निधी
  • दहा हजार शेतकरी उत्पादक कंपन्यांची स्थापना
  • प्रधानमंत्री अन्नदाता आय संरक्षण अभियान
  • राष्ट्रीय मधमाशी पालन आणि मध मिशन
  • स्टार्टअप्स आणि ग्रामीण उद्योगांसाठी ऍग्री फंड
  • इनाम राष्ट्रीय कृषी विकास योजना

या योजनांचा प्रत्यक्ष फायदा किती? | Farmers income

जर या योजनांमधून शेतकऱ्यांचे उत्पन्न वाढत असेल, तर सरकारकडे त्याचे आकडे असायला हवेत. पण तसे आकडेच उपलब्ध नाहीत. पीएम किसानमधून वर्षाला ₹6000 मिळतात, पण हा निधी शेतकऱ्यांचे उत्पन्न वाढल्याचा पुरावा मानायचा का?

पीक विमा योजनेमध्ये अनेक गैरव्यवहार होत असल्याची तक्रार शेतकरी करत असतात. मग या योजनेचा खरा फायदा किती शेतकऱ्यांना होतो? सरकारने त्याचे विश्लेषण केले आहे का?

उत्पन्न वाढीचा पुरावा कुठे? | Farmers income

सरकारने 2018-19 नंतर शेतकऱ्यांच्या उत्पन्नाचा सर्वेक्षण केलेले नाही. मग सरकार कशाच्या आधारावर सांगतं की शेतकऱ्यांचे उत्पन्न वाढलंय? सरकारी योजनांसाठी अर्थसंकल्पात फारसा निधी दिला जात नाही. ज्या चार-पाच योजना मोठ्या आहेत (पीएम किसान, पीक विमा), त्याच्यासाठी काही प्रमाणात निधी दिला जातो. पण इतर योजनांसाठी निधी मर्यादितच असतो.

सरकार आकडे देण्यास टाळाटाळ का करतं? | Farmers income

जर सरकारने नव्या आकडेवारीनुसार शेतकऱ्यांचे उत्पन्न कमी झालेले दाखवलं, तर सरकारवर टीका होईल. त्यामुळेच सरकार नवीन आकडे जाहीर करत नाही का?

निष्कर्ष | Farmers income

शेतकऱ्यांचे उत्पन्न वाढलं की नाही, हे जाणून घेण्यासाठी सरकारने नवे सर्वेक्षण करणे गरजेचे आहे. जर शेतकऱ्यांचे उत्पन्न खरोखरच वाढले असेल, तर सरकारने ते आकडे सादर करायला हवे. केवळ योजना जाहीर करून सरकार शेतकऱ्यांना खुश करण्याचा प्रयत्न करतं का, हाच खरा प्रश्न आहे.


शेतकऱ्यांच्या उत्पन्नाची माहिती सरकार का देत नाही? | Farmers income

महत्त्वाचे मुद्देसविस्तर माहिती
शेतकऱ्यांचे उत्पन्नसरकारकडे 2018-19 नंतर शेतकऱ्यांच्या उत्पन्नाचा अधिकृत डेटा नाही.
संसदेमध्ये प्रश्नखासदार आनंद बहादुरे यांनी विचारले की, किती शेतकऱ्यांचे उत्पन्न किमान वेतनापेक्षा कमी आहे?
सरकारचे उत्तर2018-19 नंतर शेतकऱ्यांचे उत्पन्न किती आहे, याची माहिती उपलब्ध नाही.
2018-19 उत्पन्न डेटाशेतकरी कुटुंबाचे सरासरी मासिक उत्पन्न ₹10,218 होते.
शेतकऱ्यांच्या उत्पन्नावर परिणामउत्पन्न वाढले की घटले, याचा सरकारकडे कोणताही डेटा नाही.
शेतकऱ्यांसाठी योजनापीएम किसान, पीक विमा, कृषी पायाभूत सुविधा निधी, किसान मानधन योजना इत्यादी.
योजना प्रभावी आहेत का?योजनांचा नेमका परिणाम काय, याचे कोणतेही अधिकृत विश्लेषण नाही.
सरकारचा दावायोजनांमुळे शेतकऱ्यांचे उत्पन्न वाढते, पण त्याचा कोणताही पुरावा नाही.
महत्त्वाचा प्रश्नजर उत्पन्नाचा डेटा नाही, तर सरकार कोणत्या आधारावर योजना आखते?
सरकारने पुढे काय करावे?नियमित उत्पन्न सर्वेक्षण करून शेतकऱ्यांना पारदर्शक माहिती द्यावी.

शेतकऱ्यांच्या उत्पन्नाची माहिती सरकार का देत नाही? | Farmers income

1. सरकारकडे शेतकऱ्यांच्या उत्पन्नाचा डेटा आहे का?

नाही. सरकारकडे 2018-19 नंतर शेतकऱ्यांच्या उत्पन्नाचा कोणताही अधिकृत डेटा नाही.

2. शेवटच्या उपलब्ध डेटानुसार शेतकऱ्यांचे उत्पन्न किती होते?

2018-19 मध्ये शेतकरी कुटुंबाचे सरासरी मासिक उत्पन्न ₹10,218 होते.

3. सरकारने शेवटचा शेतकरी उत्पन्न सर्वेक्षण कधी केला होता?

शेवटचा सर्वे जुलै 2018 ते जून 2019 दरम्यान करण्यात आला होता.

4. संसदेमध्ये शेतकरी उत्पन्नाबाबत कोणता प्रश्न विचारला गेला?

खासदार आनंद बहादुरे यांनी विचारले की किती शेतकऱ्यांचे उत्पन्न किमान वेतनापेक्षा कमी आहे? आणि सरकारने शेतकऱ्यांचे उत्पन्न वाढवण्यासाठी कोणते उपाय केले आहेत?

5. सरकारकडे उत्पन्नाची माहिती का नाही?

सरकारने 2018-19 नंतर शेतकऱ्यांच्या उत्पन्नावर कोणताही नवीन सर्वे केला नाही.

6. जर उत्पन्नाची माहिती नसेल, तर सरकार कोणत्या आधारावर योजना आखते?

हा मोठा प्रश्न आहे. डेटा नसताना योजनांचा प्रभावीपणा मोजता येत नाही. त्यामुळे सरकार कोणत्या आधारावर योजना आखते, हे स्पष्ट नाही.

7. शेतकऱ्यांचे उत्पन्न वाढवण्यासाठी सरकार कोणत्या योजना राबवते?

सरकारच्या योजनांमध्ये खालील मुख्य योजना आहेत:

  • पीएम किसान योजना – वर्षाला ₹6,000 थेट शेतकऱ्यांच्या खात्यात जमा केले जातात.
  • पीक विमा योजना – शेतीसाठी विमा संरक्षण.
  • कृषी पायाभूत सुविधा निधी – शेतकऱ्यांसाठी लोन व इतर सुविधा.
  • प्रधानमंत्री किसान मानधन योजना – शेतकऱ्यांसाठी पेन्शन योजना.
  • राष्ट्रीय मधमाशी पालन व मध मिशन – शेतीपूरक उत्पन्न वाढवण्यासाठी मदत.

8. सरकारच्या योजनांमुळे शेतकऱ्यांचे उत्पन्न वाढले का?

सरकारकडे योजना प्रभावी आहेत का, याचा कोणताही अधिकृत डेटा नाही. त्यामुळे उत्पन्न वाढले का, हे निश्चित सांगता येत नाही.

9. सरकारने पुढे काय करायला हवे?

सरकारने नियमित सर्वेक्षण करून शेतकऱ्यांचे उत्पन्न किती आहे, हे स्पष्ट करावे. तसेच योजनांचा खरंच फायदा होतोय का, याचे विश्लेषण करावे.

10. शेतकरी उत्पन्नासंदर्भात सरकारवर काय आरोप होतात?

  • सरकार डेटा जाहीर करत नाही, त्यामुळे पारदर्शकता नाही.
  • योजना घोषित होतात, पण त्यांचा नेमका परिणाम स्पष्ट केला जात नाही.
  • शेती उत्पन्न वाढले की नाही, याचा सरकारला कोणताही अंदाज नाही.