by आजच्या डिजिटल युगात स्किल म्हणजेच कौशल्य हेच खरं भांडवल आहे. शिक्षण जितकं महत्त्वाचं आहे, तितकंच हुनर देखील जरूरी आहे. भारत सरकारने हाच विचार करून Skill India Mission सुरू केला. त्याचं मुख्य उद्दिष्ट आहे – बेरोजगारांना रोजगार देणं, आणि युवकांना आत्मनिर्भर बनवणं.
ही संपूर्ण योजना NSDC (National Skill Development Corporation) आणि PMKVY 4.0 (Pradhan Mantri Kaushal Vikas Yojana) च्या अंतर्गत चालते. चला तर मग या लेखात आपण बघूया:
- स्किल इंडिया काय आहे?
- कोणते कोर्सेस मोफत (Free) आहेत आणि कोणते पेड (Paid)?
- कसं रजिस्ट्रेशन करायचं?
- कोर्स केल्यानंतर नोकरीची संधी आहे का?
- ऑनलाईन ट्रेनिंग कशी मिळते?
- सर्टिफिकेट मिळतो का?
- MSME आणि रेलवे ट्रेनिंग योजना
- Apprenticeship आणि Job Melas बद्दल माहिती
- TOTrainer बनण्याची संधी
- Self-employment साठी फायदे
स्किल इंडिया मिशन म्हणजे काय?
Skill India हा भारत सरकारचा एक सबसे बड़ा इनिशिएटिव्ह आहे जो NSDC च्या अंतर्गत चालतो. यामध्ये विद्यार्थ्यांना, बेरोजगार तरुणांना, आणि कामगार वर्गाला प्रोफेशनल स्किल्स शिकवले जातात.
हे ट्रेनिंग फक्त शिक्षणापुरतं मर्यादित नाही. यातून व्यक्ती कस्टमर सर्विस, डिजिटल मार्केटिंग, एआय, ब्यूटी पार्लर, ऑटोमोबाइल, कंप्यूटर ऑपरेटर, अशा कितीतरी क्षेत्रात करिअर करू शकतो.
PMKVY 4.0 अंतर्गत मोफत आणि पेड कोर्सेस
PMKVY 4.0 म्हणजेच Pradhan Mantri Kaushal Vikas Yojana च्या नवीन फेज मध्ये तुम्हाला मिळतात:
- Free Courses – ज्यासाठी काहीच शुल्क लागत नाही.
- Paid Courses – जे थोड्या फीवर चालतात पण त्यामध्ये स्कॉलरशिपची सुविधा असते.
कोर्सेस दोन प्रकारचे आहेत:
- Online Training – घरबसल्या शिकता येतं.
- Offline Training – स्किल सेंटर्समध्ये होतात.
या कोर्सेस नंतर काही ठिकाणी Stipend (स्टायफंड) मिळतो, तर काही ठिकाणी Training Kit किंवा Goody Bag दिली जाते.
स्किल इंडिया डिजिटल पोर्टलवर कोर्सेस
पूर्वी याला Skill India Platform म्हटलं जायचं, आता त्याचं नाव झालंय – Skill India Digital.
येथे मिळतात:
- 223+ अ‍ॅडव्हान्स कोर्सेस
- फील्ड्स: Drone, AI/ML, AR/VR, Beauty, Agriculture, Automobile, इ.
हे सर्व कोर्सेस NSQF (National Skills Qualification Framework) प्रमाणित आहेत आणि त्याला Govt Approved Certificate मिळतो.
रजिस्ट्रेशन प्रक्रिया:
- वेबसाइटला Visit करा
- “Register” बटणावर क्लिक करा
- “Learner” सिलेक्ट करा
- मोबाइल नंबर टाका
- OTP टाका
- डॅशबोर्ड तयार करा
- कोर्सेस मध्ये Enroll करा
ट्रेनर बनण्याची संधी (Training of Trainers – ToT)
जर तुम्ही शिकवण्याचा अनुभव असलेला व्यक्ती असाल, तर Trainer बनण्याची संधी आहे.
Skill India, PMKVY च्या अंतर्गत Trainer Certification Program सुरू आहे. यामुळे तुम्ही स्किल सेंटरमध्ये शिक्षक म्हणून काम करू शकता.
MSME ट्रेनिंग – ऑफलाईन क्लासेस
MSME (Ministry of Micro, Small and Medium Enterprises) ही संस्था PMKVY अंतर्गत Offline Training Courses देते.
पात्रता:
- 10वी पास
- 12वी पास
- ITI/Diploma होल्डर्स
कोर्सेस:
- Short Term Training
- Machine Operator
- Mechatronics
- Tool & Die Making
- Computer Operator
फी आणि सुविधा:
- Nominal Fees
- काही कोर्सेस पूर्ण फ्री
- Scholarship आणि Stipend
- Placement Assistance
Apply कसं करायचं?
- MSME वेबसाइटला जा
- “About Us” वर क्लिक करा
- Industry Training Institute वर क्लिक करा
- तुमचं राज्य सिलेक्ट करा
- Training Details बघा
- Online Registration करा
RKVY – Railway कौशल विकास योजना
रेल्वे मिनिस्ट्री अंतर्गत सुरू आहे एक खास स्कीम – RKVY (Rail Kaushal Vikas Yojana)
मुख्य पॉईंट्स:
- वय: 18 ते 35 वर्ष
- Minimum Qualification: 10वी पास
- सिलेक्शन: Merit Basis
- ट्रेनिंग: Full Free
- सर्टिफिकेट: NSQF लेवल
Important Dates:
- 7 तारखेला रजिस्ट्रेशन सुरु
- 20 तारखेपर्यंत अर्ज
- 21 तारखेला सिलेक्शन लिस्ट
अप्रेंटिसशिप मेळा (Apprentice Mela)
दर महिना दुसऱ्या सोमवारला भारतभरात Apprentice Mela आयोजित केला जातो. याचे आयोजक आहेत:
- DGT (Directorate General of Training)
- NSDC
- NAPS (National Apprenticeship Promotion Scheme)
पात्रता:
- 5वी ते 12वी
- ITI, Diploma, Graduate
सुविधा:
- Stipend मिळतो
- सर्टिफिकेट दिलं जातं
- Practical Training मिळते
अर्ज कसा करायचा?
- DGT च्या वेबसाइटला जा
- Candidate Registration वर क्लिक करा
- फॉर्म भरून सबमिट करा
- जवळच्या ITI nodal सेंटरला Visit करा
National Career Service – NCS पोर्टल
NCS (National Career Service) पोर्टलवर रोज नवीन Job Fairs & Events होतात.
तुम्ही यावर:
- Job Seeker म्हणून Register करू शकता
- Job Card मिळवू शकता
- Daily Job Notification पाहू शकता
Self-Employment & Entrepreneurship साठी फायदे
NSDC फक्त नोकरी मिळवण्यासाठी नाही, तर स्वतःचा व्यवसाय सुरू करण्यासाठी देखील मदत करते.
फील्ड्स:
- Civil Construction
- Beauty & Wellness
- Cooking
- Hair Dressing
- Automotive
फायदे:
- Training + Certification
- Loan आणि फंडिंग (PM Vishwakarma Yojana)
- Business Skill Development
- वर्ल्ड बँकेचा Support (Project Sankalp)
Hero + NSDC: Gear Up Skills Program
NSDC आणि Hero MotoCorp यांनी मिळून सुरू केलेला एक प्रोग्राम आहे – Gear Up Skills Program.
- मुलींसाठी आणि मुलांसाठी दोघांसाठी ओपन
- Industry Ready बनवलं जातं
- Final Placement दिलं जातं
Apply कसं करायचं?
- DISpark पोर्टलवर जा
- रजिस्ट्रेशन फॉर्म भरा
- ईमेल/फोन वरून संपर्क केला जातो
PM Vishwakarma Yojana – 18 पारंपरिक कामांवर आधारित योजना
या योजनेतून Loan + Training + Certification दिलं जातं.
Target Beneficiaries:
- Carpenters
- Barbers
- Tailors
- Goldsmiths
- Traditional Artists (18 Categories)
Financial Support:
- ₹13,000 Crores मंजूर
- Free Training
- Business Assistance
स्किल इंडिया कोर्सेसची लिंक
सर्व रजिस्ट्रेशन, पोर्टल, अप्लाय करण्यासाठी लिंक खाली दिल्या जातील (original व्हिडीओमध्ये आहेत):
- Skill India Digital Portal
- MSME Training Portal
- RKVY Railway Portal
- DGT Apprentice Mela
- NCS Portal
- DISpark – Gear Up Program
- PM Vishwakarma Yojana
निष्कर्ष (Conclusion)
Skill India + PMKVY 4.0 मुळे आज लाखो युवकांनी फ्री ट्रेनिंग घेऊन आपलं करिअर बनवलंय. फक्त थोडी मेहनत आणि योग्य माहिती हवी. जर तुम्ही बेरोजगार असाल, किंवा फक्त डिग्रीवर विसंबून असाल, तर हे कोर्सेस तुमचं आयुष्य बदलू शकतात.
Skill India & PMKVY 4.0 | PMKVY 4.0
| विषय / टॉपिक | माहिती / डिटेल्स |
|---|---|
| मिशन नाव | Skill India Mission |
| योजना अंतर्गत | PMKVY 4.0 (Pradhan Mantri Kaushal Vikas Yojana) |
| प्रमुख संस्था | NSDC (National Skill Development Corporation) |
| कोर्स प्रकार | Online + Offline (Free + Paid) |
| प्रमाणपत्र (Certificate) | NSQF Certified, Govt Approved |
| कोण करू शकतो? | 5वी पास ते Graduate, Job Seeker, ITI/Diploma Holder, Housewives, Dropouts |
| रजिस्ट्रेशन पोर्टल | skillindiadigital.gov.in |
| कोर्सेस फील्ड्स | AI/ML, Drone, Beauty, Agriculture, IT, Construction, Healthcare इ. |
| ट्रेनर होण्यासाठी (ToT) | Yes – Trainer Certification Program उपलब्ध |
| MSME Training | Offline Training with Tool-Based Practical |
| रेल्वे RKVY योजना | Free Training, 10वी पास, 18–35 वय, Merit बेस सिलेक्शन |
| Apprenticeship Mela | दर महिना, Stipend, सर्टिफिकेट, Practical Training |
| Self Employment स्कीम | Loan + Training + Certification, PM Vishwakarma |
| NCS Portal | Job Search, Job Fairs, Resume बनवण्याची सुविधा |
| Hero + NSDC Program | Gear Up Skills – Final Placement Guarantee |
| संपूर्ण सुविधा | Free Training, Tools Kit, Certificate, Placement, Loan |
Skill India & PMKVY 4.0 | PMKVY 4.0
1. Skill India म्हणजे काय?
Skill India ही भारत सरकारची एक मोठी योजना आहे जिचा उद्देश देशातील युवकांना स्किल देणं, ट्रेनिंग देणं आणि त्यांना जॉब किंवा सेल्फ-एम्प्लॉयमेंट मध्ये सक्षम करणं आहे.
2. PMKVY 4.0 काय आहे?
PMKVY 4.0 (प्रधानमंत्री कौशल विकास योजना) ही Skill India अंतर्गत चालणारी योजना आहे, जिथे फ्री आणि पेड कोर्सेस, ऑनलाईन आणि ऑफलाईन ट्रेनिंग दिली जाते आणि प्लेसमेंट सपोर्ट पण दिला जातो.
3. या कोर्सेससाठी कोण अप्लाय करू शकतो?
5वी पासपासून ते ग्रॅज्युएट, ITI, डिप्लोमा होल्डर, ड्रोपआउट्स, हाऊसवाइफ्स, जॉब सीकर्स – कुणीही अप्लाय करू शकतो.
4. कोर्सेस कुठे उपलब्ध आहेत?
कोर्सेस Skill India Digital पोर्टल वर ऑनलाइन उपलब्ध आहेत आणि देशभरात 42000+ Skill Centers वर ऑफलाईन ट्रेनिंग दिलं जातं.
5. कोणकोणते कोर्सेस मिळतात?
AI/ML, AR/VR, ड्रोन, ऑटोमोबाइल, कंप्युटर ऑपरेटर, ब्यूटीशियन, कुकिंग, मॅकेनिक्स, मेकॅट्रॉनिक्स, हेल्थकेअर इ. विविध 36+ सेक्टर्समध्ये कोर्सेस आहेत.
6. कोर्सेस पूर्ण केल्यावर काय मिळतं?
- Govt Certified Certificate (NSQF/NCVET Level)
- Job Placement/Apprenticeship Support
- Tools Kit / Learning Material
- Stipend काही कोर्सेसमध्ये
7. कोर्सेससाठी रजिस्ट्रेशन कसं करायचं?
skillindiadigital.gov.in वर जाऊन Mobile No. ने ओटीपी व्हेरिफाय करून Learner Profile बनवा आणि कोर्सेसमध्ये Enroll करा.
8. ट्रेनर बनायचं असेल तर काय करायचं?
ToT (Training of Trainers) कोर्स करून तुम्ही Skill India Certified Trainer बनू शकता. यासाठी स्वतंत्र कोर्सेस आणि प्रोसेस आहे.
9. MSME सेंटर म्हणजे काय?
MSME Training Centers ही Ministry of MSME अंतर्गत येणारी ट्रेनिंग सुविधा आहे जिथे शॉर्ट टर्म कोर्सेस, Practical Tools-Based Learning, आणि Direct Job Interview सुविधा आहे.
10. RKVY योजना काय आहे?
रेल कौशल विकास योजना (RKVY) Ministry of Railway अंतर्गत येते, जिथे 10वी पास कॅंडिडेटसाठी फ्री ट्रेनिंग दिलं जातं. सिलेक्शन मेरिट बेस वर होतं. सर्टिफिकेट मिळतं पण स्टायपेंड नाही.
11. Apprenticeship Mela म्हणजे काय?
प्रत्येक महिन्याच्या दुसऱ्या सोमवारला Skill India, DGT आणि NAPS द्वारे Apprenticeship Mela घेतलं जातं. येथे Class 5वी ते Graduate पर्यंतचे कॅंडिडेट्स अप्लाय करू शकतात.
12. PM Vishwakarma योजना काय आहे?
ही योजना पारंपरिक कौशल (जसे की लोहार, कारपेंटर, बार्बर इ.) असलेल्या लोकांसाठी आहे जिथे Free Training + Loan Support + Tools Assistance दिलं जातं.
13. Self-Employment साठी स्कीम आहे का?
हो, PM Vishwakarma योजना, NSDC Loan Assistance आणि Gear Up Skills प्रोग्राम अंतर्गत Self-Employment साठी ट्रेनिंग आणि फंडिंगची सुविधा आहे.
14. Placement मिळतो का?
हो. काही कोर्सेसमध्ये गॅरंटीड प्लेसमेंट आहे, काहीतरी प्लेसमेंट सपोर्ट. Apprenticeship आणि MSME Center वर Walk-in Interview ची सोय असते.
15. जॉब फेअर/इव्हेंट कुठे बघू शकतो?
www.ncs.gov.in या National Career Service Portal वर तुम्हाला जॉब फेअर्स, इव्हेंट्स आणि Companies Hiring चं डेली अपडेट मिळेल.
- नोंदणी व मुद्रांक विभाग भरती 2025 | प्रमोशन | कामाचे स्वरूप | Nondani V Mudrank Vibhag Bharti
- आनंदाची बातमी | सरळसेवा भरती नवीन जाहिरात आली | पद – शिपाई | Igr Maharashtra Bharti 2025
- आरोग्य विभाग भरती 2025 – GMC नांदेड गट ड नवीन माहिती
- उच्च न्यायालय भरती 2025 | नवीन जाहिरात जाहीर | ऑनलाईन अर्ज सुरु | पगार ₹29,200 ते ₹92,300 व भत्ते | Bombay High Court Bharti 2025
- जिल्हा परिषद भरती आरोग्य विभाग | विविध पदांची भरती २०२५ | ZP Pune Ayush Recruitment 2025
